Muzeum Przyrodnicze Świętokrzyskiego Parku Narodowego na Świętym Krzyżu
Święty Krzyż 2, 26-006 Nowa Słupia, tel. 41 31 77 087; 690 080 034
Zapraszamy do Muzeum Przyrodniczego Świętokrzyskiego Parku Narodowego na Świętym Krzyżu. Prezentowana tam wystawa jest spektaklem światła, dźwięku i odgłosów przyrody w oparciu o multimedialne urządzenia, dioramy, zdjęcia, modele.
Zwiedzanie rozpoczynamy od sali w której możemy obejrzeć makietę współczesnego krajobrazu terenu Parku i jego okolic, oraz makietę przedstawiającą pierwotny krajobraz, zanim człowiek zaczął przekształcać teren. Tutaj obejrzymy też film o historii, powstaniu, głównych zadaniach i walorach Świętokrzyskiego Paku Narodowego. Następnie w formie dioram przestawiono działalność człowieka na tym terenie począwszy od starożytnego hutnictwa żelaza, osadnictwa, poprzez hutnictwo szkła i gospodarkę leśną. Część poświęcona działalność człowieka i związanym z tym przekształcaniem terenu, kończy ekspozycja omawiająca rozwój idei ochrony przyrody na tym obszarze oraz działania zmierzające do utworzenia w 1950 Świętokrzyskiego Parku Narodowego.
W kolejnej sali zapoznajemy się z geologicznymi i paleontologicznymi dziejami Gór Świętokrzyskich począwszy od paleozoiku, poprzez mezozoik i kenozoik. Poszczególne okresy prezentowane są w formie podświetlonych plansz, modeli wymarłych zwierząt, ich skamieniałości oraz śladów utrwalonych w skałach.
W dalszej części wystawy wędrujemy przez ekosystemy leśne Świętokrzyskiego Parku Narodowego, gdzie możemy zobaczyć zwierzęta, rośliny i grzyby żyjące w jodłowym borze mieszanym zwanym jedliną polską, buczynie, borze sosnowym. Wybierzemy się również na gołoborze z zarastającym je pionierskim lasem – jarzębiną świętokrzyską oraz na Górę Chełmową, gdzie zapoznamy się z życiem mrówek.
W następnych salach przybliżony zostanie niewidoczny, ale niezwykle bogaty i ważny przyrodniczo świat organizmów żyjących w martwym, rozkładającym się drewnie. Martwe drewno to niezbędny element naturalnej puszczy. Jest ono domem, schronieniem, miejscem życia dla wielu zwierząt, roślin i grzybów. Jest również elementem glebotwórczym, wodochronnym, zapobiegającym erozji, ostoją różnorodności biologicznej. Bez martwego drewna nie ma prawdziwej puszczy.
W dalszej części wystawy zwiedzający mogą zapoznać się z bogactwem przyrody Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Przedstawione to zostało w formie ekspozycji omawiającej osobliwości przyrody w Świętokrzyskim Parku Narodowy, różnorodność form w przyrodzie, świat organizmów żyjących pod powierzchnia gleby oraz przyrodę pod lupą. Możemy tutaj obejrzeć różnorodność elementów przyrody pod względem formy, wielkości, funkcji, jakie pełnią w środowisku.
Muzeum mieści się w zabytkowym budynku, będącym częścią kompleksu zabudowań klasztornych dawnego opactwa benedyktynów. Wchodząc na Święty Krzyż od strony wsi Huta Szklana możemy już z daleka podziwiać okazałą fasadę budynku Muzeum. Wybudowano go w latach 1685-1701 jako najnowsze, zachodnie skrzydło klasztoru.
W pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej budynek, który przez poprzednie blisko 100 lat pełnił funkcję więzienia, znajdował się w bardzo złym stanie. Przez krótki czas pełnił on funkcję schroniska PTTK. Następnie obiekt przeszedł pod zarząd Lasów Państwowych, a w 1950 roku Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Niezwłocznie też rozpoczęto remont. W 1972 roku placówka otworzyła swe podwoje dla turystów pragnących poznać bliżej walory ŚPN, oraz całego regionu Gór Świętokrzyskich. W roku 2009 rozpoczęto rozmontowywanie starej wystawy i przystąpiono do realizacji nowoczesnej multimedialnej ekspozycji przyrodniczej. Prace zakończono w listopadzie 2010 roku. Od 1 grudnia 2010 roku wystawa została otwarta dla zwiedzających. Prace remontowe, adaptacyjne oraz plastyczne wykonano dzięki dotacjom z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Kielcach.