Informacje krajoznawcze

Zabytki historii i kultury na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego i okolicach

Bieliny

Rolnicza wieś słynąca z plantacji truskawek. Kościół barokowy z XVII w. z klasycystyczną fasadą z 1838 r., kapliczki i pomnik ku czci mieszkańców pomordowanych przez Niemców w czasie II wojny światowej. Miejsce akcji na posterunek żandarmerii niemieckiej przeprowadzonej przez oddział „Barabasza” 7.03.1944 r. Ośrodek świętokrzyskiej kultury ludowej (obrzędy, pieśni, tkactwo).

Bodzentyn

Ruiny zamku w Bodzentynie. Fot. W. ŚwiątkowskiMiasto założone w XIV w. przez biskupa krakowskiego Bodzantę. Cenniejsze zabytki: resztki murów obronnych, średniowieczny układ architektoniczny z dwoma rynkami, ruiny zamku biskupiego wzniesionego w XIV w., kościół gotycki z XV w. (gotyckie: tablica erekcyjna, chrzcielnica, tryptyk bodzentyński z XVI wieku; renesansowe: nagrobek biskupa Krasińskiego, ołtarz główny z XVI wieku, drewniana fundacja Zygmunta Starego dla Katedry Wawelskiej, przeniesiona do Bodzentyna w XVIII wieku ; barokowe: „pieta” – rzeźba Matki Boskiej Bolejącej; ołtarze boczne; stalle; obramienie tęczy). Ruiny gotyckiego kościółka Św. Ducha, który pierwotnie był szpitalem. Pomnik ku czci pomordowanych w czasie drugiej wojny światowej. Stary kirkut żydowski. Drewniana zagroda Czernikiewiczów z XIX wieku. Mieści się tam ekspozycja narzędzi i wyposażenia. Jest to przykład architektury małych miasteczek rolniczych – punkt etnograficzny Muzeum Ziemi Kieleckiej w Tokarni. Siedziba Dyrekcji Świętokrzyskiego Parku Narodowego.

Góra Św. Barbary

Punkt widokowy niedaleko miejscowaści Wzdół Rządowy. Rozciąga się z niego wspaniały widok na pasma Klonowskie, Łysogórskie, Jeleniowskie i Pokrzywiańskie. Jedna z piękniejszych panoram Gór Świętokrzyskich. Zabytkowa kapliczka z XIX wieku wzniesiona przez górników.

Huta Szklana

Pomnik: Golgota Wschodu. Fot. A. AdamczykPomnik Ofiar Katynia, Charkowa i Miednoje., nazywany „Golgotą Wschodu”. Trzy stalowe krzyże oznaczone są nazwami miejscowości będących dla Polaków symbolem tragedii, jaka rozegrała się w 1940 r. Trzy Krzyże zostały 12 lutego 1999 przekazane jako Pomnik Katyński Trzech Krzyży Świętokrzyskiemu Parkowi Narodowemu. Lokalizacja pomnika właśnie w tym miejscu ma uzasadnienie historyczne – to właśnie w tym miejscu zginęli mieszkańcy gminy Bieliny.

Kakonin

Zagroda wiejska w Kakoninie. Fot. A. AdamczykWieś leżąca tuż przy szlakach turystycznych biegnących skrajem świętokrzyskiej puszczy, na słonecznych, południowych stokach Pasma Łysogórskiego. Drewniana chałupa pochodząca z połowy XIX w., wyposażona w zabytkowe eksponaty, udostępniona do zwiedzania.

Michnów

Muzeum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie. Fot. M. SikorskiWieś, symbol martyrologii wsi polskiej. Michniów w dniach 12 i 13 lipca 1943 został spacyfikowany przez niemieckie oddziały. Niemcy zamordowali 203 bezbronne osoby, w tym kobiety i dzieci. Wieś całkowicie spalono. Mauzoleum ogólnopolskie walki i męczeństwa wsi polskiej w okresie II wojny światowej, Dom Pamięci mieszczący stała wystawę. W 1993 roku odsłonięto pomnik „Pieta Michniowska”. Na pn-wsch od wsi znajduje się leśny rezerwat przyrody „Kamień Michniowski”. Wieś powinno się odwiedzić, ponieważ jest dowodem historycznej zbrodni Niemców na bezbronnych mieszkańcach polskiej wsi.

Nowa Słupia

Dymarki Świętokrzyskie w Nowej Słupi. Fot. P. SzczepaniakOsadnictwo na tym terenie sięga III w. p.n.e. i jest związane z rozwijającym się do IV w. n.e. hutnictwem żelaza. Corocznie organizowane są tu „Dymarki Świętokrzyskie”, impreza, której główną atrakcją jest pokaz wytopu żelaza w piecu dymarskim-metodą stosowaną 2 tys. lat temu. Kościół z XVII w. z pomnikami i tablicami upamiętniającymi ludzi walczących o wyzwolenie Polski spod zaborów i okupacji. Muzeum Starożytnego Hutnictwa, figura „pielgrzyma świętokrzyskiego” zwanego Św. Emerykiem. Szkolne schronisko wybudowane w latach 1936-1939. Dom opata, zwany potocznie „Opatówką” z XVI wieku.

                                         Święta Katarzyna

Klasztor sióstr Bernardynek w Świętej Katarzynie. Fot. M. MatysekMiejscowość położona u podnóża Łysicy (613m n.p.m.) najwyższego wzniesienia Gór Świętokrzyskich. Zespół klasztorny sióstr Bernardynek (do XIX w. Bernardynów) z kościołem z XV w. W kościele m.in. późnorenesansowy obraz Madonny z Dzieciątkiem z przełomu XVI i  XVII w. i rzeźba św. Katarzyny pochodząca z końca XIX wieku.  Rzeźba ta z drzewa cyprysowego, uznawana za cudowną, według jednego z podań przywiózł rycerz Wacławek (Więcesław)  zaginęła po jednym z pożarów klasztoru.  Zabytkowe kapliczki, pomnik i kamień poświęcone Stefanowi Żeromskiemu, mogiły poległych w 1863 r., pojedyncze i zbiorowe mogiły pomordowanych w czasie II wojny światowej przez Niemców.

Święty Krzyż

Kościół i klasztor na Świetym Krzyżu - fragment widoczny od zachodu. Fot. P. SzczepaniakMiejscowość położona na Łysej Górze (najwyższy zamieszkały punkt w Górach Świętokrzyskich – 593 m n.p.m.). Jedno z najbardziej interesujących krajoznawczo miejsc w Polsce. Przed wiekami ośrodek kultu pogańskiego, potem, do dziś chrześcijańskiego. Pobenedyktyński zespół klasztorny, wzniesiony wg różnych informacji w XII w., rozbudowany w XV i XVII w. W skład zespołu wchodzi kościół w stylu późno barokowo-klasycystycznym, wybudowany w drugiej połowie XVIII w. z cennymi obrazami F. Smuglewicza. Barokowe wyposażenie zakrystii, kaplica Oleśnickich z późnobarokowym nagrobkiem i relikwiarzem Św. Krzyża. W krypcie pod kaplicą trumny m.in. Oleśnickich i Jeremiego Wiśniowieckiego, gotyckie krużganki okalające wirydarz zbudowane w XV w. w stylu gotyckim oraz zabudowania mieszkalne zakonne. Muzeum Misyjne prowadzone przez Ojców Oblatów. Muzeum Przyrodnicze Świętokrzyskiego Parku Narodowego.

Tarczek

Kościół w Tarczku. Fot. M. OssowskaOsada znana od XI wieku, ośrodek administracji dóbr biskupich, jednak w XIV wieku straciła znaczenie na rzecz Bodzentyna. Kościół św. Idziego z początków XIII wieku, romański, z portalem późnogotyckim, w ołtarzu głównym renesansowy tryptyk z 1540 roku, dwa boczne ołtarze późnorenesansowe, barokowa ambona, chrzcielnica romańska z XIV wieku. Wśród pól drewniana, słupowa kaplica, wg tradycji zbudowana na miejscu bitwy z Tatarami w 1241 roku. Pomniki przyrody, zabytkowe topole i lipy na cmentarzu, dęby i wiązy w resztkach parku podworskiego.

Wykus

Kapliczka Świętokrzyska na Wykusie. Fot. M. OssowskaLeśny rezerwat przyrody gdzie ochroną objęto fragment lasów i borów mieszanych o charakterze naturalnym. Teren uroczyska położonego wśród rozległych lasów był miejscem obozowania i walk zgrupowania AK pod dowództwem Jana Piwnika „Ponurego”. Na miejscu obozu postawiono w 1957 roku Kapliczkę Świętokrzyską z wyrytymi pseudonimami poległych partyzantów.