Edukacja lokalna

Edukacja uczniów szkół położonych w otulinie ŚPN

Świętokrzyski Park Narodowy posiada olbrzymie naturalne zaplecze dydaktyczne, jakim jest teren parku i jego otulina. Owo żywe muzeum przyrodnicze, proponuje szkołom szereg niekonwencjonalnych form nauczania środowiskowego. Największe efekty dają zajęcia w terenie. Są one atrakcyjną formą, alternatywną wobec rozpowszechnienia encyklopedycznych informacji w szkole.

Zajęcia takie nie tylko podnoszą poziom wiedzy o parku narodowym, ale przede wszystkim wciągają miejscową ludność do konkretnych działań na rzecz ochrony przyrody. Najbardziej aktywne w tej dziedzinie są dzieci i młodzież szkół mieszczących się w otulinie parku.
Program stałych ćwiczeń terenowych dla uczniów szkół w otulinie ŚPN obejmuje cykl zajęć:

  • Co to jest park narodowy? – program prowadzony z młodzieżą z V klas szkół podstawowych.
  • Mieszkam w otulinie ŚPN – poznaję krajobraz mojej miejscowości – prowadzony z uczniami klas VI szkół podstawowych.
  • Drzewo mój przyjaciel – jakie drzewo taki cień – skierowany do młodzieży I i III klas szkół gimnazjalnych.
Zajęcia edukacyjne na terenie ŚPN, fot. E. Kosela
Zajęcia edukacyjne na terenie ŚPN

Zajęcia edukacyjne pt. „Co to jest Świętokrzyski Park Narodowy” mają za zadanie uświadomić uczniom celowość istnienia parku narodowego oraz sposoby ochrony przyrody na jego terenie. Rozpoczynają się wspólną próbą zdefiniowania pojęcia ekosystemu z zaznaczeniem, że wyróżniamy ekosystemy naturalne oraz zastępcze. To właśnie z nich składa się park narodowy. Ma to pomóc w zrozumieniu funkcjonowania złożoności ekosystemu parku.

Zajęcia te odbywają się na odcinku szlaku czerwonego ze Świętej Katarzyny na Łysicę. Podczas wędrówki szlakiem omawiane są cele powoływania parków narodowych. Podkreśla się ustawowy cel, jakim jest ochrona przyrody, w następnej kolejności prowadzenie badań naukowych, edukacja, ochrona dziedzictwa kulturowego oraz udostępnianie do zwiedzania.

Dla dokładnego wyjaśnienia zasad ochrony przyrody w parkach narodowych omawiane są zasady ochrony przyrody w strefach ochrony ścisłej, czynnej oraz krajobrazowej. Tłumaczy się główne różnice, jakie występują między ekosystemami naturalnymi ŚPN, a ekosystemami lasów gospodarczych. Zdobyta wiedza ma ułatwić sformułowanie definicji parku narodowego, co następuje w końcowej fazie ćwiczeń.

Zajecia edukacyjne w otulinie ŚPN, fot. Archiwum Parku
Zajecia edukacyjne w otulinie ŚPN

Zajęcia edukacyjne pt. „Mieszkam w otulinie – poznaję krajobraz mojej miejscowości” ,najważniejsze zagadnienia dotyczące otuliny i obszaru Świętokrzyskiego Parku Narodowego.

Na początku nawiązuje się do zagadnień omawianych w ramach zajęć „Co to jest Świętokrzyski Park Narodowy?”. Następnie charakteryzowane są takie zagadnienia jak: krajobraz, wpływ ludzi na krajobraz parku, rola zadrzewień, zarówno dla człowieka jak i przyrody itp. Z zajęć młodzież dowiaduje się, że działalność człowieka spowodowała powstanie krajobrazu kulturowego oraz krajobrazu zdegradowanego. Uświadamia się zagrożenia dla parku, wynikające z działalności człowieka. Tłumaczy, że zachowanie naturalnych ekosystemów znajdujących się m.in. w parkach narodowych i rezerwatach przyrody zależne jest od dbania wokół nich o dobrą kondycję przyrody. Zajęcia uzmysławiają dzieciom, jakie są powszechne zagrożenia i co możemy uczynić w naszych gospodarstwach domowych, aby przyroda była w coraz lepszym stanie.

Prowadzenie zajęć w terenie pozwala uczniom zobaczyć, „dotknąć” problemów ochrony środowiska. Zaprasza się młodzież do współpracy. Prosi o propozycje zmian mogących lepiej wykorzystać krajobraz dla człowieka, ale i dla przyrody. Szuka działań, które mają na celu jej ochronę, wzbogacenie otoczenia.

Wiele uwagi poświęca się zadrzewieniom. Wyjaśnia, że oprócz zwiększenia różnorodności biologicznej krajobrazu pełnią wiele innych funkcji korzystnych dla człowieka. Na wcześniej przekazanych mapach uczniowie w wyznaczonych grupach nanoszą istniejące korytarze ekologiczne i wskazują miejsca na zaplanowanie nowych.

Zajęcia edukacyjne w ogrodzie dendrologicznym, fot. Archiwum Parku
Zajęcia edukacyjne w ogrodzie dendrologicznym

Podczas zajęć „Drzewo mój przyjaciel – jakie drzewo taki cień” zostaje omówiona budowa drzewa, zarówno wewnętrzna jak i zewnętrzna. Ta ostatnia szczegółowo jest poruszana w ogrodzie dendrologicznym „Podzamcze bodzentyńskie”, znajdującym się przy dyrekcji ŚPN. Ćwiczenia składają się z kilku etapów i zadań przeznaczonych do opracowania. Uczniowie mają zwrócić uwagę na nie zawsze dostrzegane rzeczy, takie jak różnice między drzewem czy krzewem.

W dalszej części ćwiczeń następuje omówienie czynników wpływających na kształtowanie się pokroju drzew. Poczynając od naturalnych, a skończywszy na tych wywołanych ludzką ingerencją w przyrodę. W fazie końcowej wyjaśnia się najważniejsze korzyści płynące z obecności drzew w naszym środowisku, zarówno dla człowieka jak i przyrody.

Prowadzone zajęcia mają nie tylko przekazać pewne wiadomości, ale również umiejętności z zakresu pielęgnacji drzew. Uczniowie będą je mogli zastosować przy pielęgnacji drzew w najbliższym otoczeniu swych domostw. Przyczyni się to niewątpliwie do podniesienia świadomości związanej z zasadami pielęgnacji drzew.

Program edukacji środowiskowej ŚPN obejmuje również prowadzenie zajęć o charakterze informacyjno – szkoleniowym dla osób dorosłych. Mają one na celu pogłębianie wiedzy o ŚPN, oraz podniesienie kwalifikacji osób obsługujących zwiedzających. Działalność edukacyjna prowadzona jest na terenie Parku, oraz w budynku dyrekcji. Dzięki swej lokalizacji i nowoczesnemu wyposażeniu pozwala on na prowadzenie zajęć z zakresu edukacji środowiskowej.