Ochrona czynna na Chełmowej Górze

Badania  naukowe i działania ochronny czynnej na Chełmowej Górze w Świętokrzyskim Parku Narodowym

W latach 2017 – 2018 na terenie Uroczyska Chełmowa Góra przeprowadzono badania naukowe nad zmiennością genetyczna modrzewia. W roku 2017 realizowano temat: Ochrona czynna modrzewia polskiego Larix decidua ssp. polonica na Chełmowej Górze w Świętokrzyskim Parku Narodowym. Etap I – Rozpoznanie struktury genetycznej modrzewia polskiego na Chełmowej Górze. W roku 2018 kontynuowano badania: Ochrona czynna modrzewia polskiego Larix decidua ssp. polonica na Chełmowej Górze w Świętokrzyskim Parku Narodowym. Etap II – Ocena zmienności genetycznej naturalnego odnowienia i dyspersji genów w populacji modrzewia polskiego na Chełmowej Górze. Badania były prowadzone przez prof. dr hab. Jarosława Burczyka z Katedry Genetyki Instytutu Biologii Eksperymentalnej  Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy oraz Prof. Dr hab. Andrzeja Lewandowskiego i dr Monikę Litkowiec z  Instytutu Dendrologii Polskiej  Akademii  Nauk w Kórniku. Ze sprawozdaniami z tych badań można się zapoznać:

Sprawozdania z badań prowadzonych w  roku 2017

Sprawozdanie z badań prowadzonych w roku 2018

Wyniki tych prac zostały  opublikowane:

Litkowiec, M., Lewandowski A., Burczyk J. 2018: Genetic status of Polish larch (Larix decidua subsp. polonica (Racib. Domin)) from Chełmowa Mountain:  implications for gene conservation.  Dendrobiology. 80:101-111.

Burczyk J, Sandurska E, Lewandowski A. 2019: Patterns of Effective Pollen Dispersal in Larch: Linking Levels of Background Pollination with Pollen Dispersal Kernels. Forests, 10(12), 1139;

Badania zostały sfinansowane przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – Fundusz Leśny.  

W wyniku przeprowadzonych w latach 2017-2018  badań genetycznych trzech subpopulacji modrzewi na Chełmowej Górze wykazano, że osobniki jednej z nich (oddz. 5A) charakteryzowały się bardzo niejednorodnym charakterem. Znaczny polimorfizm markerów genetycznych sugeruje, że osobniki te pochodzą z odnowienia sztucznego z użyciem nasion pochodzących z wielu różnych plantacji. Osobniki tej subpopulacji różnią się wiekiem (są znacznie młodsze) od osobników z dwóch pozostałych subpopulacji (oddział 1A i 3A) charakteryzujących się jednorodnością i odmiennością w stosunku do innych populacji środkowoeuropejskich. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że większość modrzewi w wieku około 60-80 lat w oddziale 5A na Chełmowej Górze nie jest rodzimego pochodzenia i wskazane jest ich usuwanie w celu ochrony miejscowego genotypu modrzewia. Istnieje bowiem zagrożenie polegające na tym,  że pyłek pochodzący z kwiatostanów tych modrzewi zapylać mógłby kwiatostany modrzewia rodzimego genotypu, przez co powstające nowe pokolenie drzew byłoby mieszańcami o znacznie mniejszej wartości przyrodniczej niż lokalny  reliktowy genotyp. Zadanie to zostało ujęte w zadaniach ochronnych dla Świętokrzyskiego Parku Narodowego na lata 2018-2019.

Usuwanie obcych geograficznie osobników modrzewia zagrażających miejscowemu genotypowi modrzewia polskiego  (Larix decidua ssp. polonica) na Uroczysku Chełmowa Góra przeprowadzono w roku 2019 (od 1 października do 30 listopada 2019).

Małgorzata Ossowska

Chełmowa Góra