Ścieżka przyrodnicza Święta Katarzyna – Łysica jeden ze szczytów korony Gór Polski.
Nasze ścieżki zabiorą was do najciekawszych zakątków Świętokrzyskiego Parku Narodowego, gdzie odkryjecie tajemnice jednych z najstarszych gór w Polsce. Najwyższą górą w tym regionie jest Łysica, będąca jednocześnie najniższym szczytem należącym do korony Gór Polski. Wejście na nią nie jest wielkim wyzwaniem i może stanowić miły spacer. Jeśli nie mieliście wielu okazji, żeby chodzić po górach, Łysica jest dobrym treningiem przed kolejnymi wyprawami.
Przejście ścieżki zajmuje od 45 minut do 1 godziny. Trasa należy do średnio – trudnych.
Pierwszy punkt obserwacyjny: Co to jest Park Narodowy?
Drugi punkt obserwacyjny: Kapliczka i źródełko Św. Franciszka
Trzeci punkt obserwacyjny: Erozja gleb – zagrożenie dla gleb czy proces twórczy
Czwarty punkt obserwacyjny: Wykroty i martwe drzewa – mieszkanie dla wielu organizmów
Piąty punkt obserwacyjny: Ssaki Świętokrzyskiego Parku Narodowego
Szósty punkt obserwacyjny: Szczyt Łysicy – gołoborze i wychodnie skalne
Co to jest Park Narodowy?
Park Narodowy to najwyższa forma ochrony przyrody w Polsce. Parki tworzy się na obszarach o unikalnych walorach przyrodniczych, naukowych, społecznych, kulturowych
i edukacyjnych. Ich zadaniem jest ochrona naturalnych ekosystemów oraz przywracanie ich do właściwego stanu. W parkach chroni się rzadkie gatunki roślin, zwierząt i grzybów oraz naturalny krajobraz. Najstarszym Parkiem Narodowym na świecie jest utworzony w 1872 roku Park Narodowy Yellowstone w USA. Największym natomiast Parkiem jest Park Narodowy Gronlands na Grenlandii. Jego powierzchnia to 972000 kilometrów kwadratowych – trzy razy więcej niż cały obszar Polski.
Czy wiesz, że?
- W Polsce istnieje obecnie (2014 r.) 23 Parki Narodowe,zajmujące tylko około 1% powierzchni naszego kraju.
- Najstarszym Parkiem Narodowym na świecie jest utworzony w 1872 r. Park Narodowy Yellowstone w USA.Świętokrzyski Park Narodowy powstał jako trzeci Park Narodowy w Polsce w 1950 r.
- Największym Parkiem Narodowym na świecie jest Park Narodowy Gronlands na Grenlandii − 972000 km2 powierzchni (trzy razy większy niż obszar Polski). Dla porównania największy w Polsce Biebrzański PN ma 592,23 km2, a Świętokrzyski PN 76,94 km2.
DRUGI PUNKT OBSERWACYJNY: KAPLICZKA I ŹRÓDEŁKO ŚW. FRANCISZKA
Kapliczka Świętego Franciszka i znajdujące się obok źródełko jest jednym
z najczęściej odwiedzanych miejsc w sercu Gór Świętokrzyskich. Pierwsza kapliczka została wybudowana w 1641 roku przez bernardyńskich braci świeckich z klasztoru w Świętej Katarzynie. Dzisiejsza kapliczka powstała prawdopodobnie w XIX wieku. Woda w źródełku, według miejscowych wierzeń, ma moc leczenia oczu. Legenda mówi, że moc ta pochodzi od łez wylanych przez dziewczynę opłakującą utratę siostry. W dawnych czasach źródło wylewało się na pobliskie ścieżki. Dziś jest obudowane kwarcytową studnią, w której przeglądają się stare jodły. Od czasu do czasu z wody wydobywają się pękające bańki gazu.
Źródło ma stałą temperaturę i nigdy nie zamarza.
Lasy świętokrzyskie od wieków były miejscem kryjówek powstańców i żołnierzy. Schronienie znaleźli tu między innymi powstańcy styczniowi, a we wrześniu 1943 roku
w tych okolicach ukrywały się oddziały partyzanckie Armii Krajowej dowodzone przez majora Jana Piwnika (cichociemnego) o pseudonimie „Ponury”. Idąc od bramy wejściowej do źródełka możecie zobaczyć tablicę upamiętniającą jego zgrupowanie ufundowaną
w 2011roku.
Jest tu też pomnik poświęcony pamięci osób zamordowanych w czasie II wojny światowej oraz dwie zbiorowe mogiły, gdzie pochowano co najmniej 40 ofiar egzekucji dokonanych na tutejszych mieszkańcach przez niemieckich nazistów z 62 Zmotoryzowanego Plutonu Żandarmerii, stacjonujących od maja do lipca 1943 roku w klasztorze w Świętej Katarzynie.
TRZECI PUNKT OBSERWACYJNY: EROZJA GLEB – ZAGROŻENIE DLA GLEB CZY PROCES TWÓRCZY
Na niektórych odcinkach szlaków turystycznych, w wyniku intensywnego ruchu turystycznego oraz dużego nachylenia terenu zachodzi wyraźna erozja gleb, która stanowi zagrożenie dla siedlisk przyrodniczych znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie szlaków. Na takich odcinkach szlaków, intensywne rozdeptywanie oraz częste, gwałtowne opady deszczu prowadzą do ubytków wierzchniej warstwy gleby. Wpływa to niekorzystnie na ekosystemy w bezpośrednim sąsiedztwie szlaków.
Chcąc zapobiegać rozszerzaniu się tego niekorzystnego zjawiska budujemy urządzenia, które utrudniają rozdeptywanie szlaków na szerokość (tzw. potykacze) oraz
w miejscach o podwyższonej wilgotności podłoża, przekopujemy rowki odwadniające, odprowadzające wodę z opadów do wnętrza lasu oraz budujemy drewniane progi. Robimy to dlatego, żeby spowolnić przepływ wody oraz zatrzymać niesiony przez nią materiał mineralno-organiczny, a tym samym ograniczyć proces niszczenia gleby.
Należy jednak wspomnieć, że w wielu innych przypadkach erozja wodna przyczynia się do malowniczego wzbogacenia krajobrazu poprzez rzeźbienie urokliwych wąwozów czy też dolin rzek i strumieni.
CZWARTY PUNKT OBSERWACYJNY: WYKROTY I MARTWE DRZEWA – MIESZKANIE DLA WIELU ORGANIZMÓW
Idąc szlakiem na pewno zwróciliście uwagę na stare, połamane pnie drzew oraz leżące kłody w różnym stadium rozkładu. Niektóre z nich, oblepione hubami, podziurawione dziuplami i z odpadającą korą stoją jeszcze pośród żywych drzew tworząc malownicze kompozycje. Inne, leżące na ziemi, czasami wywrócone przez wiatr wraz z korzeniami, pokrywające się powoli mchami, opadającymi liśćmi, próchniejące, stają się pokarmem
i domem wielu zwierząt, grzybów i innych organizmów. Więcej informacji o martwym drewnie możecie znaleźć w folderze: Drugie życie powalonej jodły, czyli pełen życia świat „martwego drewna”.
PIĄTY PUNKT OBSERWACYJNY: SSAKI ŚWIĘTOKRZYSKIEGO PARKU NARODOWEGO
Według najnowszych badań na terenie Parku żyje co najmniej 3,5 tysiąca różnych gatunków zwierząt, wśród których zwierzęta kręgowe to 188 gatunków, reszta to bezkręgowce. W parkowych lasach można spotkać około 45 gatunków ssaków. Są to zwierzęta płochliwe, które raczej omijają tereny, gdzie można spotkać duże grupy ludzi. Jednak przy odrobinie szczęścia i cierpliwości, wędrując po parkowych szlakach może uda się zobaczyć lisa, sarnę czy wiewiórkę. Zwierzęta w Parku często zjadają resztki jedzenia pozostawionego przez turystów. Nie jest to dla nich zdrowe pożywienie ze względu na jego przetworzoną formę, dużą zawartość środków chemicznych i przypraw, do których zwierzęta nie są przyzwyczajone. Pamiętajmy więc, żeby resztki posiłków jedzonych podczas wędrówki zabrać ze sobą. Jeżeli jednak nie spotkamy żadnego ssaka, to na pewno obserwując uważnie otoczenie znajdziemy ślady ich bytności: norki, dziuple, odchody, a zimą tropy.
SZÓSTY PUNKT OBSERWACYJNY: SZCZYT ŁYSICY – GOŁOBORZE I WYCHODNIE SKALNE.
Wysoko w chmurach króluje dumny szczyt Łysicy będącej najwyższym szczytem Gór Świętokrzyskich (613 m n.p.m.). Legendy mówią, że właśnie tu odbywały się spotkania czarownic zwane sabatami. Na Łysicy już w 1922 roku (czyli ponad 100 lat temu) utworzono ścisły rezerwat przyrody mający na celu ochronę unikalnych lasów przypominających pradawną puszczę. Na szczycie znajduje się replika pamiątkowego krzyża z 1930 roku oraz nieliczne pozostałości wieży triangulacyjnej.
Łysica jest niemal w całości porośnięta lasem. Na dole jest to las jodłowo-bukowy
a w górnych partiach jodły. Od północy i południa otaczają ją gołoborza czyli odsłonięte miejsca, pokryte przez głazy, które powstały w wyniku wietrzenia piaskowców kwarcytowych. Więcej o gołoborzach możecie przeczytać w folderze: Gołoborze – świętokrzyskie laboratorium geologiczne.
Pod samym szczytem możemy podziwiać interesującą wychodnię skalną. Jest to przykład na to, jak przed setkami tysięcy lat wyglądały szczyty Łysogórskie. Były wówczas znacznie wyższe i bardziej strome, a pozbawione roślinności wychodnie skalne, uległy wietrzeniu tworząc gołoborza.