Ptaki

Muchołówka mała. Fot. P. Szczepaniak
Muchołówka mała

Sowy reprezentowane są przez 3 gatunki. Puszczyk występuje we wszystkich rodzajach lasu, a jego charakterystyczne pohukiwania często można usłyszeć po zmroku, szczególnie wczesną wiosną. Nieliczna jest uszatka, unika ona zwartych drzewostanów i trzyma się raczej brzegów lasu. Najrzadszy jest puszczyk uralski, duża szara sowa o długim ogonie. Z dziennych ptaków drapieżnych najłatwiej zobaczyć myszołowa kiedy krąży nad lasem lub polami i odzywa się charakterystycznym przeciągłym, płaczliwym głosem. Żywi się on przede wszystkim gryzoniami, których wypatruje krążąc lub zawisając w powietrzu albo też czatuje na nie wykorzystując jako punkty obserwacyjne drzewa czy np. stogi. Podobną technikę polowania wykorzystuje mały sokół – pustułka, często obserwowany w otulinie Parku. Trudniej ujrzeć jastrzębia, krogulca lub kobuza. Są to drapieżniki bardzo skryte, polują głównie na drobne ptaki atakując z zaskoczenia szybkim lotem pościgowym.

Do najrzadziej występujących w Parku ptaków należą jarząbek i bocian czarny. Z ptaków krukowatych wszędzie spotkać można sójkę, nieliczne natomiast są kruk i wrona siwa, orzechówka jest bardzo rzadka. Pospolity jest grzywacz, największy z krajowych gołębi, nieco mniejszy siniak gnieździ się sporadycznie.

Uszatka. Fot. P. Szczepaniak
Uszatka

Z ptaków związanych ze środowiskiem wodnym wymienić należy kaczkę krzyżówkę, która coraz częściej pojawia się na rozlewiskach powstałych wskutek działalności bobrów na Czarnej Wodzie. Na uwagę zasługuje liczne występowanie słonki, gatunku z rodziny bekasów o bardzo słabo poznanej biologii. Tego długodziobego ptaka najłatwiej zauważyć od kwietnia do czerwca, kiedy tokując, wydaje typowe chrapiące i świszczące odgłosy i lotem podobnym do nietoperza przelatuje o zmierzchu nad śródleśnymi łąkami.

Idąc szlakiem prowadzącym na szczyt Chełmowej Góry warto zwrócić uwagę na ptaki, które możemy tu spotkać. Chełmowa Góra jest wyspowym kompleksem leśnym otoczonym polami, sprawia to, iż bytują tu gatunki zasiedlające strefę ekotonu (przejściową pomiędzy lasem a otwartą przestrzenią) takie jak: dzięcioł zielony, szpak, wilga, gąsiorek, piegża, cierniówka, zaganiacz, kulczyk, mazurek, trznadel; liczniejsze są: kukułka, muchołówka żałobna, świergotek drzewny, pierwiosnek, grubodziób. Przy odrobinie szczęścia zaobserwować możemy wspomnianego dzięcioła średniego czy rzadką muchołówkę białoszyją. Późną jesienią i zimą las wydaje się być opustoszały. Licznie możemy spotkać jedynie sikory, które w dużych wielogatunkowych stadach koczują poszukując pokarmu. Tak duże zgrupowania z dobrze rozwiniętym systemem ostrzegania pomagają uniknąć niebezpieczeństwa ze strony drapieżników. Często przyłączają się do nich: mysikróliki, pełzacze, kowaliki i dzięcioły.

Awifauna Parku reprezentowana jest głównie przez gatunki charakterystyczne dla biocenoz leśnych. Wśród gatunków najliczniej występujących niemal we wszystkich typach lasów należy wymienić następujące ptaki: ziębę, kapturkę i rudzika. W buczynach poza wymienionymi spotkać można również często świstunkę i muchołówkę małą. W lasach z dużym udziałem jodły usłyszymy na pewno charakterystyczny śpiew sikory sosnówki i mysikrólika, występuje tu także niezbyt liczny gil i pokrzywnica, która jest ptakiem prowadzącym skryty tryb życia, dlatego trudnym do zaobserwowania. Liczne powalone pnie i wykroty drzew sprzyjają strzyżykom, które w takich kryjówkach budują swoje misterne, kuliste gniazda. Śpiew tego niepozornego ptaka jest wyjątkowo donośny, melodyjny i miły dla ucha. Strzyżyk jest również czujnym strażnikiem lasu, każde zaniepokojenie objawia głośnym „terkotaniem” i zabawnymi pozami, informując w ten sposób mieszkańców lasu o zaistniałym niebezpieczeństwie.

W miejscach, gdzie w drzewostanach powstały luki a także w pobliżu gołoborzy zaobserwować można świergotka drzewnego i pierwiosnka.

Na terenie Parku licznie występują dwa gatunki drozdów: kos i śpiewak. Ich donośne głosy rozbrzmiewają z wierzchołków drzew najintensywniej o świcie i o zmierzchu. Gatunkiem drozda zasiedlającym nielicznie obrzeża lasu jest kwiczoł. Duża kolonia tych ptaków corocznie gnieździ się w zadrzewieniach obok budynków Dyrekcji ŚPN. Tutaj znajduje się także ogromna kolonia gawronów licząca ponad 600 gniazd. Zwiedzając obiekty znajdujące się na Świętym Krzyżu zwrócić należy uwagę na ptaki, które się tam zadomowiły, a są to: jerzyki, jaskółki oknówki, kawki, pliszki siwe, muchołówki szare i kopciuszki.

Z rodziny dzięciołów najczęściej zaobserwować można dzięcioła dużego i czarnego, znacznie rzadszy jest najmniejszy dzięciołek. Dwa najrzadsze krajowe dzięcioły: średni i białogrzbiety również występują w Parku. Pierwszy z nich związany jest przeważnie ze starszymi dąbrowami i lasami z udziałem dębów, spotyka się go liczniej np. na Chełmowej Górze, drugi wymaga drzewostanów ze znacznym udziałem martwych drzew takich jakie występują w obszarach ochrony ścisłej „Łysica” i „Święty Krzyż”, tam też można go spotkać.

Więcej o sowach przeczytacie w artykule:
„Sowy w Świętokrzyskim Parku Narodowym”,
który ukazał się w kwartalniku
„Parki Narodowe” nr 3/2000