Witamy w Świętokrzyskim Parku Narodowym

Widok na Łysicę z miejscowości Psary.

Góry Świętokrzyskie są najstarszymi w Polsce. Wypiętrzone w trzech różnych okresach górotwórczych, rozłożyły się na Wyżynie Małopolskiej, pomiędzy Pilicą a Wisłą. Ich zarysy są łagodne, a wysokości niewielkie. Fascynują natomiast niezwykle oryginalną budową, urozmaiconą roślinnością i światem zwierzęcym.

Toteż już na początku XX wieku narodziła się idea objęcia ochroną terenu Łysogór. W 1908 roku Polskie Towarzystwo Krajoznawcze – Komisja Ochrony Zabytków Przyrody zgłosiła postulat utworzenia tu rezerwatu przyrody. Rozpoczął się prawie pół wieku trwający okres starań społecznych o utworzenie na tym obszarze parku narodowego.

W 1920 r. powstał pierwszy w Górach Świętokrzyskich rezerwat ścisły na Chełmowej Górze. Objął kompleks lasu z naturalnym stanowiskiem modrzewia polskiego. W 1924 r. utworzono dwa kolejne rezerwaty: rezerwat na Łysej Górze i Łysicy. W 1932 r. częściową ochroną objęto tereny przylegające do istniejących rezerwatów. Poza tym utworzono rezerwat częściowy na Miejskiej Górze. Łączny obszar rezerwatów wynosił wówczas 1347,4 ha i stanowił trzon przyszłego Parku.

Widok na Święty Krzyż od północnej strony
Widok na Święty Krzyż od północnej strony

Po drugiej wojnie światowej kontynuowano starania o objęcie ochroną tego terenu. Ich uwieńczeniem było utworzenie w 1950 roku Świętokrzyskiego Parku Narodowego. W 1996 roku powiększono obszar Parku o cześć Pasma Klonowskiego i kompleks Zapusty.

Obecnie teren Parku zajmuje obszar 7626,45 ha, a jego otulina 20786,07 ha. W skład Parku wchodzą: Pasmo Łysogórskie z najwyższymi wzniesieniami w Górach Świętokrzyskich – Łysicą (612 m n.p.m.) i Łysą Górą (595 m n.p.m.), część Pasma Klonowskiego z górami: Psarską (415 m n.p.m.), Miejską (426 m n.p.m.) i Bukową (484 m n.p.m.), część Pasma Pokrzywiańskiego z Chełmową Górą (351 m n.p.m.), oraz część Doliny Wilkowskiej i Dębniańskiej.

Teren Parku podzielony jest pod względem administracyjnym na 8 obwodów ochronnych (leśnictw): Chełmowa Góra, Dąbrowa, Dębno, Jastrzębi Dół, Klonów, Podgórze, Święta Katarzyna, Święty Krzyż. Realizuje się w nich zaplanowane wcześniej zadania polegające na ochronie walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych.

W Świętokrzyskim Parku Narodowym wyodrębniono obszary podlegające ochronie krajobrazowej, czynnej oraz ścisłej. Na obszarze ochrony ścisłej zabroniono całkowicie ingerencji człowieka. Pozostawiono go swobodnemu oddziaływaniu sił przyrody. W Parku wydzielono pięć takich obszarów, w większości wcześniej stanowiących rezerwaty:

Widok na Chełmową Górę z miejscowości Baszowice. Fot. P. Szczepaniak
Widok na Chełmową Górę z miejscowości Baszowice
  • Chełmowa Góra„. Utworzony w 1920 r. w celu ochrony naturalnych stanowisk modrzewia polskiego Larix polonica. Obecnie jego powierzchnia wynosi 13,2 ha. Na tym niewielkim terenie występują lasy grądowe, bory mieszane oraz buczyny.
  • „Łysica  – Święty Krzyż”. Powstały w wyniku połączenia w 2016  utworzonych  w 1924 r rezerwatów „Łysica” i „Święty Krzyż”.  Zajmuje obszar 2383,64 ha. Rosną tu lasy grądowe, bory jodłowe i buczyny. Bardzo cennym elementem są rozległe gołoborza.
  • Czarny Las„. Utworzony w 1954 r. Obszar wynosi 26,5 ha. Tworzą go lasy mieszane, grądy z udziałem jodły, lipy drobnolistnej, miejscami buka lub olszy czarnej, olsy i łęgi.
  • Mokry Bór„. Utworzony w 1954 r. o powierzchni 37,9 ha. Obejmuje on jedyne w Parku, niewielkie obszary bagiennego boru trzcinnikowego oraz boru bagiennego i boru świeżego. Występują tu również torfowiska wysokie i przejściowe.
  • „Psarski Dół”. Utworzony w 2016 r. o powierzchni 451,15 ha. Utworzono go w celu zachowania wilgotnych borów świerkowo-jodłowych. Występujące na tym terenie ekosystemy charakteryzują się wyjątkową wartością przyrodniczą  oraz dużym stopniem naturalności, a także dynamicznie przebiegającymi procesami charakterystycznymi dla wilgotnych lasów z dużym udziałem świerka i jodły w drzewostanie.

Świętokrzyski Park Narodowy w liczbach

    Powierzchnia Parku:       7694,68 ha
    Powierzchnia otuliny:   20 037,87 ha
    95% powierzchni parku zajmują lasy
    38% powierzchni stanowi strefa ochrony ścisłej w której działalność człowieka jest prawnie zabroniona
    W ekosystemach Parku żyje między innymi:
    ponad 859 gatunków roślin, w tym 35 gatunków drzew
    glonów 272 gatunki
    grzybów wielkoowocnikowoych ok. 450 gatunków
    porosty ok. 340 gatunków
    spośród zwierząt:
    150 gatunków ptaków, w tym 118 gatunków zakłada gniazda w Parku
    45 gatunków ssaków
    14 gatunków płazów
    6 gatunków gadów
    ślimaków lądowych 66 gatunków
    pająków 187
    ponad 1500 gatunków owadów, a wśród nich:
    motyli 611 gatunków, czerwców 87 gatunków, muchówek 177 gatunków