Klimat

Cztery pory roku w Świętokrzyskim Parku Narodowym

Budowa rusztowa Gór Świętokrzyskich, pasowy układ pasm górskich i dolin, a także znaczne wysokości względne (200 – 350 m.) sprawiają, że klimat jest zdecydowanie różny od klimatu obszarów otaczających Góry Świętokrzyskie. Po przeanalizowaniu średnich wartości pomiarów meteorologicznych, okazuje się, że klimat wyżej położonych obszarów ŚPN (powyżej 400 m n.p.m.) wykazuje największe podobieństwa do klimatu Beskidu Niskiego i Sądeckiego (600-700 m n.p.m.), a pod pewnymi względami jest podobny do klimatu Suwalszczyzny i Kaszub.

Wzrost wysokości bezwzględnej w Łysogórach niesie za sobą spadek średnich temperatur powietrza. Natomiast wzrost prędkości wiatru i sum opadów (zwłaszcza w postaci stałej), większą ilość dni z zalegającą pokrywą śnieżną oraz krótszym okresem wegetacyjnym. Średnia roczna temperatura powietrza na stacji Św. Krzyż (575 m n.p.m.) wynosi 5,8°C. Najzimniejszy jest styczeń – średnia – 4,6°, a najcieplejszy lipiec 16°C. Średnie temperatury lipca na Św. Krzyżu odpowiadają więc warunkom występującym o tej porze w środkowej Finlandii. O surowych warunkach tych obszarów świadczy również to, że termiczne lato trwa przeciętnie 57 dni, natomiast zima ponad dwukrotnie dłużej (121 dni). Szczytowe partie Łysogór otrzymują zdecydowanie wyższe sumy opadów, niż pozostałe części Parku. Najczęściej suma roczna opadów waha się między 800-850 mm, podczas gdy najniżej położone obszary ŚPN tylko 550-600 mm. W przebiegu rocznym maksimum opadów obserwujemy w lipcu (średnio 113,7 mm) oraz słabiej zaznaczone minimum w marcu (44,9 mm). Bardzo długo, w porównaniu do innych obszarów naszego kraju zalega pokrywa śnieżna (średnio 102 dni w roku). Dłuższy okres z pokrywą śnieżną w Polsce występuje tylko w wyższych partiach Sudetów i Karpat.

Zróżnicowanie klimatyczne (przede wszystkim termiczno-opadowe) warunkowane różną wysokością nad poziom morza, jest przesłanką do wydzielenia trzech pięter klimatycznych w Świętokrzyskim Parku Narodowym. Najniższe piętro reprezentujące warunki dolinne (250-300 m n.p.m.) odznacza się największymi wahaniami temperatury i najniższymi sumami opadów. W efekcie daje to najniższe minima w zimie – inwersja temperatury, oraz najwyższe maksima w lecie. Piętro stokowe uprzywilejowane termicznie, charakteryzuje się najmniejszymi wahaniami temperatury, średnią sumą opadów w ciągu roku. Najwyższe piętro kulminacji wzniesień i pasm górskich charakteryzuje się najniższymi średnimi temperaturami, najwyższymi sumami opadów i najkrótszym okresem wegetacyjnym. Warto odnotować, że niekiedy różnice między wartościami np. temperatury między piętrem dolinnym a górskim może przekraczać 20°C. Wielkości tego rzędu są spotykane w Tatrach.

Stacja meteorologiczna na Świętym Krzyżu. Fot. A. Adamczyk
Stacja meteorologiczna na Świętym Krzyżu. Fot. A. Adamczyk