Gady

Faunę gadów Świętokrzyskiego Parku Narodowego stanowi 6 gatunków: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec zwyczajny, zaskroniec zwyczajny, gniewosz plamisty i żmija zygzakowata.

O górskim charakterze Parku świadczy rozmieszczenie dwóch blisko spokrewnionych gatunków jaszczurek: zwinki i żyworódki. Jaszczurka zwinka jest nieliczna i występuje niemal wyłącznie u podnóża Łysogór i Pasma Klonowskiego. Najliczniejszym miejscowym gatunkiem gada jest jaszczurka żyworodna, zasiedlająca niemal cały obszar Parku. Szczególnie łatwo można ją znaleźć na wilgotnych łąkach w Dolinie Czarnej Wody oraz na wysoko położonej polanie Bielnik.

Z trzech występujących w Parku gatunków węży zaskroniec występuje nielicznie, a gniewosz zagrożony jest wymarciem. Częściej spotkać można jedynie żmiję zygzakowatą, nasz jedyny jadowity gatunek gada. Na terenie Parku występuje ona wszędzie, choć nigdzie nie jest liczna. Osobniki tego gatunku obserwuje się m.in. w rejonie Świętego Krzyża, w tym nawet na masowo uczęszczanych szlakach turystycznych. W ŚPN spotykane są wszystkie trzy odmiany barwne żmii zygzakowatej: brązowa („miedziana”), szara (srebrzysta) oraz czarna (melanistyczna). Pierwsze dwie odmiany wyróżnia charakterystyczny czarny zygzak na grzbiecie (tzw. „wstęga kainowa”). U osobników melanistycznych zygzak jest na ogół niewidoczny, jednak nawet wówczas łatwo jest odróżnić żmiję zygzakowatą od pozostałych krajowych węży. W odróżnieniu od drapieżnych ptaków i ssaków przed żmiją drobne gryzonie nie są w stanie się ukryć. Dlatego w ekosystemach leśnych, łąkowych i polnych żmije przyczyniają się do ograniczenia liczebności masowo występujących gatunków gryzoni, np. myszy polnej oraz nornicy rudej. Z powyższych względów bardzo ważna jest ochrona żmii zygzakowatej – najładniejszego z naszych gadów. Zresztą podlega ona prawnej ochronie gatunkowej, tak jak i pozostałe gatunki gadów w Polsce.